Viêm da tiếp xúc kiến khoang (Paederus Dermatitis)
1. Vài điều về kiến khoang
– Kiến khoang tên khoa học là Paederus fuscipes. Nó có hình dáng giống con kiến (nên dân mình gọi nó là con kiến, nhưng nó không phải là kiến), dài 6-10mm, bề ngang 0.5-1mm, gồm 3 phần đầu, thân, đuôi với các màu sắc khác nhau (vì thế nên mình gọi là kiến 3 khoang chăng?). Điểm nhận biết kiến khoang nữa đó là phần thân có các eo thắt lại, đuôi thường cong lên, vì thế mình gọi đùa kiến khoang là cô kiến eo thon, mông cong!
– Nó là 1 loài côn trùng ăn các loài côn trùng có hại khác, chính vì thế nó thường xuất hiện vào các mùa thu hoặch (thời gian nhiều loài côn trùng khác xuất hiện).
– Nó tiết ra pederin là 1 acid mạnh. Acid này được tiết ra chủ yếu từ kiến khoang cái. Nó không cắn chúng ta, mà tiết ra chất này từ hậu môn khi chúng ta chạm hoặc giết kiến.
2. Các yếu tố làm xuất hiện kiến khoang
– Thời tiết ẩm ướt.
– Gần cánh đồng, rừng hoặc nơi có nhiều cây cối, nguồn nước. Kiến đặc biệt xuất hiện vào mùa thu hoặch.
– Nơi ở cao: Trong nghiên cứu của Sufian thấy rằng số lượng kiến ở tầng trệt khoảng 10 con, trong khi ở tầng 3 khoảng 50 con (gấp 5 lần). Vì thế kiến hay xuất hiện thành dịch ở các khu chung cư, kí túc xá.
– Ánh sáng: Cũng theo tác giả Sufian nơi không có hoặc ánh sáng yếu gần như không thu hút được kiến, trong khi ánh sáng mạnh thu hút được trung bình 20 con. Điều này lý giải tại sao ở các thành phố lớn tuy không gần đồng ruộng mà vẫn thu hút được kiến khoang bay vào.
3. Biểu hiện viêm da tiếp xúc kích ứng.
– Đặc trưng là trung tâm xuất hiện mụn mủ, mụn nước hoặc trợt xung quanh là quầng viêm đỏ. Thường có cảm giác châm chích hoặc bỏng rát.
– Phân bố tổn thương ở vùng hở, xắp xếp thành vệt dài, đôi khi có dấu hiệu “hôn nhau”: tổn thương ban đầu ở cánh tay, khi bệnh nhân gấp tay lại sẽ xuất hiện tổn thương ở vùng cánh tay… Chú ý khi tổn thương vào mắt cần khám chuyên khoa mắt để phối hợp điều trị.
– Sau giai đoạn cấp tính, tổn thương sẽ khô và bong vảy, cuối cùng có thể xuất hiện tăng sắc tố, thậm chí sẹo nếu tổn thương loét sâu (thường do không được chăm sóc và điều trị đúng cách, nhiễm nhiều acid, bội nhiễm).
– Thông thường tổn thương tự lành sau 1-3 tuần. Nếu được điều trị đúng cách tổn thương lành sau 5-7 ngày.
– Các tính huống gặp bệnh: thường gặp nhất là sau khi ngủ dậy do buổi tối ngủ chúng ta vô tình chạm, chà xát vào kiến. Vì thế tên bệnh còn gọi là bệnh “bỏng vào buổi tối hoặc thức dậy và xem” “night burn”or “wake and see” disease. Một số trường hợp thấy kiến đậu vào người liền tung chưởng diệt kiến tại chỗ, hậu quả là dính bỏng acid.
4. Cách chăm sóc khi bị tiếp xúc
– Khi tiếp xúc với độc tố kiến khoang cần rửa ngay với xà phòng và nước. Vì bản chất chất độc là acid nên xà rửa bằng xà phòng (có tính chất kiềm) giúp trung hòa độc tố.
– Dùng gạc lạnh đắp trong vòng 20 phút.
– Giai đoạn cấp tính có thể dùng corticoid bôi, nếu có bội nhiễm có thể phối hợp thêm với fucidic (sản phẩm 2 trong 1 hay dùng là Fucicort bôi ngày 2 lần). Gần đây Ramin sử dụng kem lô hội 0.5 hoặc 2% cho hiệu quả lành tổn thương nhanh hơn so với dexamethasone 1%. Với giai đoạn bong vảy về sau nên dùng sản phẩm dưỡng ẩm có tính chất phục hồi hàng rào bảo vệ hoặc bít như ceradan, Vaseline… Các loại thuốc xanh, đỏ, tím vàng… như ảnh bệnh nhân dùng ở dưới không khuyến cáo dùng.
– Tăng sắc tố sau viêm và cách dự phòng: Các bạn nên khám chuyên khoa da liễu để được tham vấn tốt nhất. Thông thường tăng sắc tố này sẽ hết sau vài tuần, vài tháng.
– Với trường hợp nặng có thể dùng thêm kháng histamin, corticoid đường uống, kháng sinh uống nếu bội nhiễm.
5. Cách phòng tránh
– Dùng lưới bảo vệ tránh côn trùng ở cửa sổ, đặc biệt vào thời gian kiến sinh trưởng mạnh: thường từ tháng 8-12, đỉnh điểm là mùa thu hoặch lúa vào tháng 10-11.
– Mắc màn khi đi ngủ, đặc biệt là vào thời gian kiến sinh trưởng mạnh, vừa tránh kiến vừa tránh muỗi đốt (đây cũng đang là quãng thời gian sốt xuất huyết hoành hoành nên sử dụng màn có tác dụng kép).
– Nhà cao tầng thường có nhiều kiến hơn, vì thế tốt nhất nếu muốn tránh kiến bạn có thể ở tầng 1 (hồi xưa mình ở quê nhà mình chỉ có 1 tầng nên không thấy kiến khoang). Hồi ôn thi nội trú ở tầng 10, mình bị viêm da tiếp xúc do kiến khoang (bạn mình đang ôn thi ngoại bảo mày bị zona), do không biết cách chăm sóc và nghe thằng bạn chẩn đoán và điều trị nên bị tăng sắc tố gần 1 năm mới khỏi.
– Kiến thường bị hấp dẫn bởi ánh sáng, vì thế buổi tối không nên mở cửa sổ khi bật đèn. Nếu muốn thoáng có thể mở cửa sổ khi đèn đã tắt.
– Trước khi đi ngủ cần kiểm tra xem trong phòng có kiến không, chú ý các vị trí gần bóng đèn nơi kiến tập trung nhiều nhất. Khi phát hiện kiến không giết kiến trực tiếp bằng tay.
– Khi thấy kiến bò trên người, nên để một miếng giấy trên đường nó di chuyển, khi nó di chuyển vào giấy, loại bỏ kiến ra khỏi da.
Hi vọng rằng bài viết này cung cấp thêm thông tin để cộng đồng có thể ngăn ngừa được mùa kiến khoang đang hoành hoành.
Nguồn: Bác Sĩ Tâm
Facebook Comments